Sociale veiligheid
Sociale veiligheid binnen patiënten- en cliëntenorganisaties is essentieel voor een gezonde en inclusieve werkomgeving. Het gaat om het creëren van een cultuur waarin iedereen zich veilig voelt om deel te nemen, grenzen aan durft te geven en meldingen te doen bij ongewenst gedrag. Dit betekent aandacht voor preventie, duidelijke gedragsregels en toegang tot een vertrouwenscontactpersoon. INVOLV adviseert hier graag over, en ondersteunt bij het vormgeven van dit belangrijke onderwerp.
Wat verstaan we onder sociale veiligheid?
Belangrijke thema’s binnen sociale veiligheid zijn:
- Bewustwording en preventie: Hoe herkennen we grensoverschrijdend gedrag en welke preventieve maatregelen kunnen organisaties nemen?
- Gedragscodes en afspraken: Hoe zorgen we voor duidelijke richtlijnen en een open cultuur?
- Melden en handelen: Wat te doen bij incidenten, en welke rol spelen vertrouwenspersonen hierin?
- Samenwerken met experts: Hoe kunnen organisaties ondersteuning krijgen bij het versterken van sociale veiligheid?
Samenwerking INVOLV en NOV
Op dit thema werken we intensief samen met de Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV): het branchenetwerk van vrijwilligersorganisaties in Nederland, dat de belangen van vrijwilligers in binnen- en buitenland behartigt. Hun Platform Vrijwillige Inzet biedt waardevolle informatie zoals casussen, checklists, voorbeeldbrieven en een functieprofiel voor de vertrouwenscontactpersoon.
De rol van de vertrouwenscontactpersoon
Een vertrouwenscontactpersoon (vcp) is een laagdrempelig aanspreekpunt binnen een organisatie voor vragen en meldingen rondom sociale veiligheid. Vrijwilligers, leden of medewerkers kunnen bij de vcp terecht als ze ongewenst gedrag ervaren of zien, zoals pesten, intimidatie of grensoverschrijdend gedrag.
Een vertrouwenscontactpersoon:
- Luistert naar meldingen en vragen rondom sociale veiligheid.
- Informeert en adviseert over vervolgstappen zonder een oordeel te vellen.
- Verwijst indien nodig door naar professionele hulp of een externe vertrouwenspersoon.
- Stimuleert preventie door bewustwording te creëren binnen de organisatie.
Wil je aan de slag met een vertrouwenscontactpersoon binnen jouw organisatie? INVOLV biedt, in samenwerking met NOV, een training 'Vertrouwenscontactpersoon'. In deze training leert de toekomstige vertrouwenscontactpersoon hoe je een veilige omgeving kunt creëren, hoe je omgaat met meldingen en welke stappen je kunt zetten om sociale veiligheid binnen jouw organisatie te borgen.
Meer weten over deze training? Kijk op de trainingspagina of neem contact op met Martine Versluijs (m.versluijs@involv.nl) of Betsie van Dort (b.vandort@involv.nl).
Veelgestelde vragen
Hieronder een overzicht.
| Vertrouwenspersoon | Vertrouwenscontactpersoon | |
| Rol | Begeleider, ondersteuner en adviseur bij ongewenst gedrag | Eerste aanspreekpunt bij meldingen van ongewenst gedrag |
| Taken | Luisteren, begeleiden, adviseren en ondersteunen bij klachten | Luisteren, doorverwijzen, informeren over mogelijkheden |
| Vertrouwelijkheid | Strikte geheimhoudingsplicht | Beperkte geheimhouding (afhankelijk van de wens van de melder) |
| Opleiding | Specifieke opleiding vereist | Training via INVOLV |
| Onafhankelijkheid | Onafhankelijk, vaak extern ingehuurd | Meestal een interne vrijwilliger naast eigen functie |
Het is niet verplicht om een vertrouwenscontactpersoon (VCP) te hebben in je organisatie.
Wel ligt momenteel bij de Eerste Kamer een wetsvoorstel voor de verplichting van een vertrouwenspersoon zodra er 10 mensen of vrijwilligers in je organisatie werkzaam zijn. De termijn waarop dit wetsvoorstel behandeld gaat worden, is niet bekend.
Een vertrouwenscontactpersoon biedt medewerkers een veilige plek om ongewenst gedrag te bespreken — zoals intimidatie, pesten, discriminatie of agressie — zonder angst voor negatieve gevolgen. Dat verlaagt de drempel om problemen te melden en voorkomt dat een situatie uit de hand loopt.
Het is als organisatie verstandig om een vertrouwenscontactpersoon in je organisatie te hebben. De aanwezigheid van een VCP laat zien dat een organisatie actief werk maakt van een sociaal veilige werkcultuur en draagt op die manier bij aan sociale veiligheid binnen de organisatie.
Er is geen wettelijke verplichting voor organisaties, instellingen of bedrijven om de originele VOG of een kopie daarvan te bewaren. Sterker nog, volgens de AVG is het niet toegestaan.
Alleen wanneer een organisatie kan aantonen waarom het noodzakelijk is om de VOG’s te bewaren of wanneer werknemers uitdrukkelijk toestemming geven, mag een organisatie de originele VOG’s (of een kopie daarvan) bewaren. De organisatie is dan wel verplicht dit zorgvuldig en veilig te doen. En om op papier te zetten waarom het noodzakelijk is, en hoe de veiligheid van de persoonsgegevens geborgd is.
Ja, dat kan. Bedenk als organisatie/bestuur wat je doet als een vrijwilliger bezwaar maakt. Wat wil je als bestuur uitstralen naar je vrijwilligers?
Het vierogenbeleid is geen teken van wantrouwen, maar een manier om veiligheid en zorgvuldigheid structureel te borgen. Het vierogenbeleid (ook wel vier-ogen-principe) is een maatregel om integriteit, veiligheid en controle te waarborgen in situaties waar risico’s op misbruik, fouten of machtsmisbruik bestaan.
Een voorbeeld kan zijn dat je lotgenotencontact altijd met twee volwassenen doet (die in dezelfde ruimte zijn). Of dat je bij (online) één-op-één-contact waar mogelijk een tweede vrijwilliger, collega of ouder informeert of betrekt.
Verder leren
In voorjaar 2025 hebben we een webinar 'Sociale veiligheid' georganiseerd en opgenomen. Deze is op verzoek online na te kijken. Neem voor meer informatie contact op met Betsie (contactinformatie onderaan).